این سایت در حال باز طراحی و به روز رسانی می باشد...

دعای ندبه

معرفی اجمالی

معرفی دعای نُدبه 

دعای نُدبه (به عربی: دُعَاء ٱلنُّدْبَه) از دعاهای مشهور شیعه با محوریت استغاثه (زاری و درخواست کمک) از امام زمان (عج) و ابراز تأسف بر غیبت آن حضرت است. واژه “نُدبه” به معنای خواندن و گریه بر شخص با ذکر فضایل و خوبی‌های او است. این دعا ضمن بیان دلایل غیبت امام مهدی (عج)، عقاید شیعه درباره امامت و انتظار فرج را تبیین می‌کند. 

 

سندیت دعای نُدبه 

این دعا نخستین بار توسط محمد بن جعفر مشهدی در کتاب المزار الکبیر نقل شده و سپس سید ابن طاووس در اقبال الاعمال آن را به امام صادق (ع) نسبت داده و خواندنش را مستحب دانسته است.  

 دعای نُدبه: سندیت تاریخی و جایگاه در منابع شیعی 

 گستره نقل دعای نُدبه در منابع حدیثی 

دعای نُدبه با توجه به اهمیت محتوایی آن، توسط جمع کثیری از علمای شیعه در طول تاریخ نقل شده است. برخی محققان تا ۱۵ سند مستقل برای این دعا برشمرده‌اند که نشان‌دهنده اعتبار ویژه آن در میان متون دینی است. از جمله راویان و ناقلان برجسته این دعا:

 ۱. ابوجعفر محمد بن حسین بن سفیان بزوفری 

– از اعلام قرن پنجم هجری و معاصر شیخ نجاشی 

– این دعا را در آثار خود نقل کرده است 

 ۲. ابوالفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی‌قره قنائی 

– از مشایخ شیخ مفید و مورد تأیید ویژه او 

– نقل این دعا در کتاب الدّعاء 

 ۳. محمد بن جعفر مشهدی حائری 

– در المزار الکبیر (معروف به مزار ابن مشهدی) 

– نقل از محمد بن ابی‌قره با انتساب به امام مهدی(عج) 

 ۴. سید بن طاووس 

– در دو اثر مهم خود: 

  – مصباح الزائر [۳] 

  – اقبال الاعمال [۴] 

– نقل از کتاب بزوفری با انتساب به امام زمان(عج) 

 ۵. علامه مجلسی 

– در سه اثر ارزشمند: 

  – بحارالانوار (نقل از مصباح الزائر) 

  – تحفه الزائر 

  – زاد المعاد 

– تأکید بر: 

  > “مشتمل بر عقاید حَقّه و تأسف بر غیبت حضرت قائم(ع)” 

  > “به سند معتبر از امام صادق(ع) منقول است” 

  > “سنت است در چهار عید خوانده شود: جمعه، فطر، قربان و غدیر” [۵] 

 ۶. محدث نوری 

– در تحیه الزائر 

– نقل از سه منبع معتبر: 

  – مزار کبیر 

  – مزار قدیم 

  – مصباح الزائر سید بن طاووس [۶] 

 نتیجه‌گیری علمی 

این دعای شریف با این ویژگی‌ها ممتاز است: 

– تعدد اسناد (با اختلاف در برخی متون) 

– تنوع منابع نقلی (از قرن‌های چهارم تا سیزدهم هجری) 

– اتصال سند به ائمه(ع) در بسیاری از نقل‌ها 

– تأیید بزرگان حدیث مانند شیخ مفید، سید بن طاووس و علامه مجلسی 

همین عوامل باعث شده است دعای نُدبه به عنوان یکی از متون معتبر شیعی درباره امام زمان(عج) شناخته شود و در مناسبت‌های ویژه عبادی مورد توجه قرار گیرد. 

محتوای دعای نُدبه 

 

این دعا شامل مضامین بلند و متنوعی است که برخی از مهم‌ترین بخش‌های آن عبارتند از: 

– حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر (ص) و خاندان پاکش. 

– بیان حکمت برگزیدن انبیاء و اولیای الهی و مرور مهم‌ترین فرازهای زندگی پیامبران اولوالعزم. 

– بیان فضایل امام علی (ع) و تبیین حقانیت خلافت ایشان. 

– اشاره به بی‌وفایی و شقاوت دشمنان دین. 

– استغاثه و اظهار اشتیاق نسبت به امام زمان (عج) به عنوان آخرین بازمانده معصوم خاندان رسالت. 

– درخواست تعجیل فرج و استقرار دولت حق. 

– دعا برای نابودی باطل و استواری پیوند معنوی با امام عصر (عج). 

دعای نُدبه جلوه‌ای از عشق و انتظار شیعیان برای ظهور منجی موعود است و با مضامین عمیق کلامی، تاریخی و عرفانی، پیوند ناگسستنی امت اسلامی با امام زمان (عج) را نمایان می‌سازد. خواندن این دعا نه تنها عبادتی ارزشمند، بلکه تجدید عهدی معنوی با حضرت مهدی (عج) محسوب می‌شود. 

این دعا به عنوان منبعی غنی از معارف شیعی، همواره مورد توجه عالمان و منتظران واقعی ظهور بوده و در ایام ویژه به عنوان زیارت نامه‌ای روح‌افزا قرائت می‌شود. 

زمان

– عید فطر 

– عید قربان 

– عید غدیر 

– روز جمعه 

شروح و تحقیقات پیرامون دعای نُدبه

 بررسی آثار پژوهشی درباره دعای نُدبه

دعای نُدبه به عنوان یکی از ادعیه مهم شیعی، همواره مورد توجه محققان و عالمان دینی بوده است. طی قرون متمادی، شرح‌ها، ترجمه‌ها و تحقیقات ارزشمندی درباره این دعا به رشته تحریر درآمده که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

 شروح سنتی و کلاسیک

  1. شرح دعای ندبه از صدرالدین محمد حسنی مدرس یزدی (از قدیمی‌ترین شروح)
  2. عقد الجُمان لندبه صاحب‌الزمان از میرزا عبدالرحیم تبریزی
  3. وسیله القربه فی شرح دعاء الندبه از شیخ علی خوئی
  4. شرح دعای ندبه از ملا حسن تربتی سبزواری
  5. النّخبه فی شرح دعاء النّدبه از سیدمحمود مرعشی

 تحقیقات حدیثی و رجالی

  1. معالم القربه فی شرح دعاء الندبه از محدث ارموی
  2. وظائف الشیعه فی شرح دعاء الندبه از ادیب اصفهانی
  3. کشف الکربه از محدث ارموی
  4. سند دعاء الندبه از سید یاسین الموسوی
  5. رساله حول دعاء الندبه از محمّد تقی تستری
  6. رساله حول دعاء الندبه از میرجهانی اصفهانی

 ترجمه‌ها و تفاسیر معاصر

  1. شرح و ترجمهٔ دعای ندبه از سردار کابلی
  2. شرح و ترجمهٔ دعای ندبه از محبّ‌الاسلام
  3. نوید بامداد پیروزی از موسوی خرم‌آبادی
  4. نصره المؤمنین از عبدالرضا خان ابراهیمی
  5. شرحی بر دعای ندبه از علوی طالقانی
  6. شرح قرآنی دعای ندبه از محسن قرائتی
  7. تفسیری بر دعای ندبه از علی اکبر رائفی پور

 آثار اعتقادی و کلامی

  1. فروغ الولایه از آیت‌الله صافی گلپایگانی
  2. الکلمات النخبه از عطائی اصفهانی

 اهمیت این آثار

این شروح و تحقیقات از چند جهت حائز اهمیت هستند:

– ارائه تحلیل محتوایی مضامین بلند دعای ندبه

– بررسی سندشناسی و راوی‌شناسی دعا

– تبیین مفاهیم کلامی و اعتقادی موجود در دعا

– ترجمه‌های روان به زبان فارسی برای عموم مردم

– تفسیرهای موضوعی مرتبط با مهدویت و انتظار فرج

 نتیجه‌گیری

تنوع و تعدد این آثار نشان‌دهنده جایگاه ویژه دعای نُدبه در فرهنگ شیعی است. از شروح سنتی گرفته تا تحقیقات مدرن، همه گویای اهمیت این دعا در منظومه فکری شیعه و ارتباط ویژه مؤمنان با امام عصر(عج) می‌باشد. این آثار به عنوان گنجینه‌ای از معارف مهدوی، برای پژوهشگران و عموم علاقه‌مندان قابل استفاده است.

صوت و تصویر

شیخ حسین انصاری
مرحوم شیخ احمدکافی
باسم کربلایی

متن پژوهی دعای ندبه

خاطرات و حکایات

حکایت شماره ۱ : تشرف علامه میرجهانی به محضر حضرت ولی عصر(عج) و نکته‌ای درباره دعای ندبه

علامه سید محمدحسن طباطبایی میرجهانی (معروف به علامه میرجهانی) از عالمان برجسته و وارسته شیعه در قرن اخیر بوده‌اند که به برکت تقوا و تهجد، مکاشفات و تشرفات متعددی به محضر ائمه معصومین(ع) داشته‌اند. یکی از این موارد، تشرف به سرداب مقدس در سامرا و ملاقات با حضرت مهدی(عج) است که خود ایشان آن را اینگونه روایت می‌کنند:

 شرح واقعه

در زمان مرجعیت آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی، به دستور ایشان مأمور شدم مبلغی پول را برای طلاب علوم دینی به سامرا ببرم. پس از توزیع این کمک‌ها میان طلاب و خادمان حرم عسکریین(ع)، به دلیل احترام ویژه‌ای که خادمان برایم قائل بودند، توانستم ده شب متوالی را در حرم مطهر بیتوته کنم و به عبادت و مناجات بپردازم.

در سحرگاه جمعه (شب دهم)، هنگام گشوده شدن درهای حرم، با شوقی وافر به سرداب مقدس مشرف شدم. با وجود نبود نور برق، فضای سرداب را مهتابی و روشن یافتم و سیدی را دیدم که مشغول ذکر و عبادت بود. پس از خواندن زیارت حضرت ولی عصر(عج)، در مقابل آن سید به نماز ایستادم و پس از نماز، شروع به خواندن دعای ندبه کردم.

 نکته مهم درباره دعای ندبه

هنگام رسیدن به فراز “و عرجت بروحه…”، آن سید بزرگوار فرمودند:

> “این جمله از ما نرسیده است! صحیح آن ‘و عرجت به الی السمائک’ است. همچنین چرا رعایت ادب را نمی‌کنی و جلوتر از امام نماز می‌خوانی؟!”

در این لحظه متوجه شدم که با چه شخصیتی روبرو هستم. وقتی سر از سجده برداشتم، سرداب را تاریک و خالی یافتم و دریافتم که چه فرصت عظیمی را از دست داده‌ام.

 درس‌های این واقعه

  1. دقت در الفاظ ادعیه: اهمیت توجه به متن دقیق ادعیه منقول از معصومین(ع)
  2. رعایت آداب معنوی: لزوم مراعات ادب در اماکن مقدسه و در محضر اولیای الهی
  3. حضور قلب: ضرورت توجه کامل در عبادات و مناجات‌ها

پیام اخلاقی

این روایت گویای لطایف معنوی بسیاری است که از جمله می‌توان به:

– اهمیت دعای ندبه و دقت در الفاظ آن

– ضرورت رعایت سلسله مراتب معنوی در اماکن مقدسه

– ارزش تهجد و شب‌زنده‌داری در جوار قبور ائمه(ع)

اشاره کرد. علامه میرجهانی با بیان این خاطره، هم کرامت امام زمان(عج) را نشان داده و هم نکات ظریف ادبی و شرعی را درباره دعای ندبه متذکر شده‌اند.

حکایت شماره ۲ :

//

حکایت شماره ۲ :

من یک آیتم محتوا هستم.برای ویرایش برروی دکمه کلیک کنید.لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است. چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است.

پرسش و پاسخ به شبهات

 نظرات علمای بزرگ درباره دعای ندبه

 ۱. شیخ مرتضی انصاری (ره)

استاد بزرگوار شیخ مرتضی انصاری در کتاب ارزشمند «المکاسب» (ج ۵، ص ۲۱) به دعای ندبه استناد کرده و می‌فرماید:

– عبارت «شرطت علیهم» در ابتدای دعای ندبه دلیل بر صحت مفهوم شرط در عقود است

– ایشان این دعا را امری مسلم و مورد قبول دانسته و بدون بحث درباره سند آن، به محتوایش استدلال کرده‌اند

– شارحان مکاسب نیز بر این استناد اعتراضی نکرده‌اند

 ۲. شیخ عبدالله مامقانی (ره)

این عالم بزرگوار در حاشیه بر مکاسب (قسم خیارات، ص ۱۲) توضیح می‌دهد:

– مفهوم شرط در دعای ندبه اشاره به وعده الهی دارد که:

 “هرکس در دنیا زهد پیشه کند، خداوند نعمت پایدار به او عطا خواهد کرد”

– این بیان امام(ع) تأیید کننده احکام شرعی درباره شروط در عقود است

 ۳. آقا ضیاء الدین عراقی (ره)

علامه ایروانی در حاشیه بر مکاسب (ج ۲، ص ۵) می‌نویسد:

– کاربرد واژه «شرط» در دعای ندبه به دلیل ارتباط با پاداش الهی است

– این عبارت نشان دهنده التزام دو طرفه بین بنده و پروردگار است

 نکات مهم:

۱. اتفاق نظر علما بر اعتبار محتوایی این دعا

۲. استناد فقهی به متن دعا در کتب مهمی مانند مکاسب

۳. عدم اشکال بزرگان بر سند دعا هنگام استدلال‌های فقهی

۴. تأیید ضمنی صحت انتساب دعا به معصوم(ع) با این استنادها

 نتیجه‌گیری:

بزرگان فقه و حدیث شیعه:

– دعای ندبه را مورد اعتماد دانسته‌اند

– به محتوای آن در استدلال‌های فقهی استناد کرده‌اند

– الفاظ آن را حجت شرعی می‌دانند

– این رویکرد نشان‌دهنده اعتبار ویژه این دعا در نزد علمای شیعه است

 تحلیل عدم ذکر نام تمام ائمه(ع) در دعای ندبه

 ۱. رویکرد کلی دعا

دعای ندبه نه یک متن تاریخی، بلکه بیانیه اعتقادی-سیاسی است که:

– به کلیدترین نقاط عطف تاریخ امامت می‌پردازد

– الگوی مظلومیت اهل بیت(ع) را ترسیم می‌کند

– پیوند ناگسستنی امامت از حضرت آدم(ع) تا حضرت مهدی(عج) را نشان می‌دهد

 ۲. دلایل عدم تصریح به تمام اسامی

الف) حفظ انسجام ادبی:

– دعا با سبک خاصی تنظیم شده که ذکر تمام اسامی روانی کلام را مختل می‌کرد

ب) تمرکز بر الگوهای محوری:

– اشاره به حضرت حسن(ع) و حسین(ع) به عنوان نمادهای بارز مظلومیت

– ذکر “أبناء الحسین” به عنوان جامع تمام امامان بعدی

ج) روش تربیتی قرآن:

– همانند قرآن که به جای ذکر تمام پیامبران، به نمونه‌های کلیدی اشاره می‌کند

 ۳. اشاره‌های ضمنی به تمام ائمه

دعا با عباراتی جامع به همه امامان اشاره دارد:

۱. «لم یمتثل أمر رسول الله فی الهادین بعد الهادین»:

   – اشاره به سلسله امامان پس از پیامبر(ص)

۲. «فقتل من قتل وسُبی من سُبی…»:

   – بیان مصائب همه ائمه به صورت جمعی

۳. «أین الحسن أین الحسین أین أبناء الحسین»:

   – “أبناء الحسین” شامل تمام امامان از سجاد(ع) تا عسکریین(ع) می‌شود

 ۴. حکمت‌های این روش

۱. اجتناب از طولانی شدن دعا

۲. تأکید بر وحدت امامت به جای پراکندگی

۳. ایجاد پیوند عاطفی با کل سلسله امامت

۴. هماهنگی با شرایط تقیه در برخی دوره‌ها

 ۵. پاسخ به شبهه

این رویکرد نه تنها از اعتبار دعا نمی‌کاهد، بلکه نشان‌دهنده عمق معارف آن است:

– همانند قرآن که با ذکر برخی انبیاء، اصل نبوت را اثبات می‌کند

– روش حکیمانه معصومین(ع) در بیان کلیات همراه با مصادیق کلیدی

 نتیجه‌گیری

دعای ندبه با نگاهی کل‌نگر:

– جوهره امامت را بیان می‌کند

– مظلومیت همه ائمه را منعکس می‌سازد

– انتظار فرج را به همه امامان پیوند می‌زند

کتابخانه

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پیمایش به بالا